бөөрний үрэвсэл хэрхэн үүсдэг талаар
Бөөрний үрэвсэл (нефрит буюу пиелонефрит) нь бактер, вирус, дархлааны эмгэг зэргээс үүдэн бөөрний эд эс, сувганцрууд, бөөрний тэвшинцэрт үрэвсэл үүсэх өвчин юм. Энэ нь хурц болон архаг хэлбэртэй байж болно.
Бөөрний үрэвсэл хэрхэн үүсдэг вэ ?
1. Шээсний замын халдвар (ШЗХ)-аас дамжин
- Шээсний сүвээр дамжин бактер (ихэвчлэн Escherichia coli) давсаг руу орж, улмаар бөөр хүртэл дээш дамжих замаар үрэвсэл үүсдэг.
- Эмэгтэйчүүдэд шээсний сүв богино тул илүү эрсдэлтэй.
2. Цусаар дамжих халдвар
- Биеийн өөр хэсэгт үүссэн халдвар цусаар дамжин бөөрөнд хүрч үрэвсэл үүсгэж болно. Жишээлбэл, арьс, шүд, хоолойн халдварууд.
3. Шээсний урсгалын саатал
- Бөөрнөөс шээс давсаг руу урсах үйл явц саатсанаар (бөөрний чулуу, томорсон түрүү булчирхай, хавдар гэх мэт) халдвар тогтож, үрэвсэл даамжирч болно.
4. Дархлааны өвчин
- Дархлааны тогтолцооны гажиг (жишээ нь: системийн уяман (SLE), IgA нефропати) нь бөөрний эдийг өөрийн дархлааны эсүүд довтолсноор үрэвсэл үүсгэнэ.
5. Бусад хүчин зүйлс
- Чихрийн шижин
- Жирэмслэлт (бөөр, давсагт даралт өгөх)
- Шээсийг удаан тэвчих, шингэн бага уух
- Ариун цэвэр муу сахих
- Удаан хугацаанд гуурс тавих (катетер)
✅ 1. Бөөрний үрэвслийн гол шинж тэмдгүүд
Хурц (огцом эхэлсэн) үед:
- Халуурах (38°C–аас дээш)
- Нуруу, хажуу, хүйс орчим өвдөх
- Чичрэх, дагжих
- Ойр ойрхон шээх, шээсний хэмжээ багасах
- Шээсний өнгө өөрчлөгдөх, муу үнэртэй болох
- Шээхэд хорсох, өвдөх
- Дотор муухайрах, бөөлжих
- Ядарч сульдах, толгой өвдөх
Архаг (удаан үргэлжилсэн) үед:
- Халуун бага зэрэг нэмэгдсэн эсвэл тогтмол ядрах
- Нуруу орчмоор хөндүүрлэх
- Хавантах (ялангуяа нүүр, шагай орчим)
- Цусны даралт нэмэгдэх
- Шээсэнд уураг, цус илрэх
- Хоолны дуршил буурах
💊 2. Бөөрний үрэвслийн эмчилгээ
А. Эмийн эмчилгээ
- Антибиотик: Шинжилгээний хариунаас хамааран тохирох антибиотикийг 7–14 хоногийн турш хэрэглэнэ.
- Халуун бууруулагч, өвчин намдаагч: парацетамол, ибупрофен гэх мэт.
- Хүнд тохиолдолд антибиотикийг судсаар (тарилга хэлбэрээр) хийнэ.
Б. Нэмэлт эмчилгээ
- Шингэн сайн уух (өдөрт 2–2.5 литр)
- Орондоо хэвтрэх, амрах
- Давс багатай, хөнгөн хоол хэрэглэх
- Шээс хүрэх үед тэвчихгүй, цаг тухайд нь шээх
В. Хүндрэлийн үед
- Халдвар цусанд тархсан бол эмнэлэгт хэвтэн эмчлүүлэх
- Шээсний замын бөглөрөлтэй бол мэс ажилбар шаардлагатай
- Архаг үрэвслийн үед бөөрний үйл ажиллагааг тогтмол хянах шаардлагата
🛡️ 3. Урьдчилан сэргийлэх арга
- Шээсний замын ариун цэвэр сахих
- Шээсээ тэвчилгүй, цаг тухайд нь гадагшлуулах
- Ариун цэвэр муу байснаас бактери үүсэх эрсдэлтэй
- Эмэгтэйчүүд ариун цэврийн цаасыг урдаас хойш арчиж хэвших
- Шингэн хангалттай уух
- Өдөрт дунджаар 8–10 аяга ус уух (цай, кофе оролцуулахгүй)
- Хүйтэн газар суухгүй байх, нуруугаа дааруулахгүй байх
- Даарсан үед бөөр хүйтнийг мэдэрч үрэвсэхэд хүрдэг
- Шээсний замын халдварыг анхаарч эмчлэх
- Давсагны үрэвсэл, шээсний халдвар нь бөөр рүү дамждаг тул эхэн үед нь эмчлэх
- Дархлаагаа дэмжих
- Дэглэмтэй амьдралын хэв маяг, дасгал хөдөлгөөн, зөв хооллолт
- Архи, тамхинаас зайлсхийх
- Архаг үрэвслийг сэдрээж, бөөрөнд ачаалал өгдөг
- Жирэмсэн эмэгтэйчүүд урьдчилан сэргийлэх үзлэгт тогтмол хамрагдах
Бөөрийг хамгаалах өдөр тутмын зөвлөгөө
1. ✅ Өдөр бүр хангалттай ус уух
- Шээс сайн ялгарснаар хорт бодис бөөрөнд тогтохгүй, бактер хуримтлагдахгүй.
- Дунджаар 1.5–2.5 литр ус уух (нас, жин, хөдөлгөөнөөс хамаарч өөрчлөгдөнө).
- Өглөө босоод аяга бүлээн ус уух дадлыг хэвшүүл.
2. 🕐 Шээс хүрэхэд бүү тэвч
- Шээсээ удаан тэвчих нь шээсний халдварыг бөөр рүү дамжуулах шалтгаан болдог.
- Завгүй байсан ч 3–4 цаг тутамд бие засахыг хичээ.
3. 🍵 Шингэнийг зөв сонго
- Цэвэр ус хамгийн сайн.
- Согтууруулах ундаа, хийжүүлсэн ундаа, хэт чихэртэй ундаа нь бөөрөнд ачаалал өгдөг.
- Байгалийн чацаргана, аньс зэрэг хүчиллэг шүүс нь шээсний замыг хамгаалдаг.
4. 🧂 Давсыг хэтрүүлэлгүй хэрэглэх
- Давс ихтэй хоол нь цусны даралтыг ихэсгэж, бөөрний ачааллыг нэмэгдүүлдэг.
- Насанд хүрсэн хүний хоногийн хэрэглээ: 5 граммаас ихгүй (1 цайны халбагаас бага).
5. 🥦 Эрүүл хооллох
- Жимс, ногоо, эслэг ихтэй хүнс ид.
- Хэт боловсруулсан, тос ихтэй, амтлагч ихтэй бүтээгдэхүүнээс зайлсхий.
- Уураг хэтрүүлэлгүй хэрэглэ (мах, өндөг, сүү гэх мэт).
6. 🧊 Дааруулж болохгүй
- Нуруу, бөөр орчим дааруулах нь үрэвсэл үүсгэх гол шалтгаан болдог.
- Сэрүүн орчинд ажилладаг бол бөөрөө дулаан байлгах, нимгэн ч бол халаад нөмрөх хэрэгтэй.
7. 🏃♀️ Идэвхтэй хөдөлгөөн
- Дасгал хөдөлгөөн цусны эргэлтийг сайжруулж, бөөрний үйл ажиллагааг дэмждэг.
- Гэхдээ хэт хүчтэй ачаалал өгөхөөс зайлсхий (ялангуяа бөөр өвддөг хүн бол).
- Алхах, сунгалтын дасгал, иог зэрэг зөөлөн хөдөлгөөн тохиромжтой.
8. 🧼 Ариун цэврийн дэглэм
- Бэлэг эрхтэн орчмын цэвэрлэгээг зөв хийх
- Эмэгтэйчүүд урдаас хойш арчих дадлыг хэвшүүлэх
- Жирэмсэн, эсвэл давсагны өвчний түүхтэй бол шээсний замын халдварыг тогтмол шалгуулж байх
9. 💊 Эмийг хянаж хэрэглэх
- Эмийг хамаагүй уух нь бөөрөнд сөргөөр нөлөөлдөг.
- Ялангуяа өвчин намдаах эмүүдийг (ибупрофен, диклофенак гэх мэт) удаан хэрэглэхэд анхаар.
- Эмчийн зааваргүйгээр антибиотик уухгүй байх.
10. 🩺 Шээс, цусны даралт, бөөрний үйл ажиллагааг тогтмол хянах
- Ядаргаатай, хавантах, шээс багасах, даралт ихсэх зэрэг шинж байвал хяналтад ор.
- Жилд 1 удаа шээсний ерөнхий шинжилгээ, цусны даралтын хяналт хийлгэхийг зөвлөж байна, ялангуяа бөөр өвдөж байсан, чихрийн шижин, даралт ихтэй хүн бол тогтмол хяналт чухал.
Дээрх зөвлөгөө мэдээллийг өдөр тутмын амьдралдаа хэрэгжүүлсэнээр та бөөрөө өвчлөхөөс нь хамгаалах бүрэн боломжтой шүү.
